hayme hatun ne demek?

Hayme Hâtun veya Hayma Ana,¹ Osmanlı Devleti'nin kurucusu olan Osman Gazi'nin ninesi, Ertuğrul Gazi, Sungurtekin Bey, Gündoğdu Bey ve Dündar Bey'in annesidir.

İsminin kökeni

Hayma'nın çağrıştırdığı sözcük, çadır anlamındaki Arapça "hayme"dir. Ancak daha yeni Müslüman bir Türkmen kızına Hayme adı verilmesi mantıksızdır. Tarihçi Anthony Dolphin Alderson bunu "Haime" yazmış. Zamanla Hayma'ya dönüşen sözcük aslında, "ay" kökünden "ayma", "aymak", "ayman" gibi Türkçe bir ad olmalı. Divanü Lügâti't-Türk'te, "ayamak" (lâkap vermek, korumak), "aymak" (söylemek); Tarama Sözlüğü'nde de "aymak" (ayıltmak, aklını başına getirmek) sözcükleri vardır.²

Anısı

Necdet Sakaoğlu'nun bildirdiğine göre, tarihçiler tarafından fazla araştırılmamış olan Hayma Ana'nın anısı Domaniç beldesinin halkı tarafından yaşatılmıştır. Çarşamba köyündeki bir mezarın yüzyıllar boyunca yöre halkı tarafından Hayma Hâtun'un kabri olarak ziyaret edildiğini duyan Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid 1892 yılında burada bir türbe inşa ettirmiştir.³ Diğer taraftan da İdris-i Bitlisî Heşt Behişt isimli tarihinde Osman Gazi'nin küçük oğlu Alâeddin Paşa'yı Bilecik'te annesinin yanında ikamet ettirdiği yazmaktadır.⁴

Yaşamı

Osmanlı padişahlarının Müslüman olmayan cariyelerle evlenmeleri geleneği henüz başlamadığı için Hayma Hâtun'un Türk olduğu söylenir.⁵ Bir başka inanışa göre ise, Hayme Ana, Kaya Alpoğlu Süleyman Şah'ın eşi, Ertuğrul Gazi'nin annesi ve Osmanlı Devleti'nin kurucusu Osman Gazi'nin de büyükannesidir. Kocası Süleyman Şah'ın Fırat Nehri'ni geçerken boğularak ölmesi üzerine Kayı Boyu'nun başına geçen Hayme Ana, Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubad'ın yer göstermesi üzerine önce Ankara Karacadağ, ardından da Domaniç ve Söğüt'e yerleşir. Ertuğrul Gazi, "Devlet Ana" diye de anılan annesi Hayme Ana'yı, Çarşamba köyünde her yıl çadır kurduğu bir tepe üzerine defnettirdi. Hayma Ana'nın mezarının, Ertuğrul Gazi'nin Söğüt'teki türbesinin uzağında Domaniç'te olması, yaylak-kışlak yaşantısına bağlanarak Hayma'nın Kayıların yayladığı bir yaz mevsiminde öldüğü söylenebilir.⁶ Sultan II. Abdülhamid, 1892'de Hayme Ana'nın kabri üzerine bugünkü türbeyi yaptırdı. Çarşamba köyünde vefat eden Hayme Ana için mezarı başında anma töreni düzenleniyor.⁷ Hayme Hatun'un türbesi ve Hayme Ana heykeli Kütahya'nın Domaniç ilçesinde görülebilecek en önemli yerlerden biridir.⁸

Popüler kültürdeki yeri

2014-2019 yılları arasında TRT 1 de yayınlanan Diriliş Ertuğrul dizisinde Hülya Darcan tarafından canlandırılmıştır.

Ayrıca bakınız

Halime Hatun

Kaynakça

Bibliyografya

İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, C.I
Selim Yıldız, “Hayme Ana”, Vilayetlerin Sultanlığından Faziletlerin Sultanlığına Osmanlı Devleti, Kütahya 1999, s.40
Mehmed Maksudoğlu, Osmanlı Tarihi, İstanbul 2001, s.21

Orijinal kaynak: hayme hatun. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.